muzyka roztocza

Orkiestra z Sułowca




Kapelę w Sułowcu założył w 1949 roku Jan Kulasza. Był jej kapelmistrzem przez cały okres funkcjonowania zespołu, w latach 1949-1985. Przed II wojną światową grał na klarnecie w orkiestrze z Zaburza. Te doświadczenia postanowił wykorzystać przy tworzeniu własnej formacji. Nowa orkiestra, licząca początkowo 22 muzyków, działała w ramach świetlicy Związku Samopomocy Chłopskiej „Przyszłość”, mieszczącej się w budynku po dawnej szkole podstawowej. Próby odbywały się początkowo w remizo-świetlicy w Sułowcu, potem w domu Jana Kulaszy, a w upalne dni na świeżym powietrzu.
Na początku młodych adeptów Kulasza wybierał na podstawie talentu i chęci uczenia się nut, co dla wielu stanowiło dużą trudność. Nuty pożyczał najpierw od orkiestry z Zaburza, potem sam przepisywał utwory. W późniejszym czasie każdy z członków posiadał własne zapisy nutowe, tzw. marszowniki. Najliczniejsze w repertuarze były różnego rodzaju marsze.
Trzon grupy stanowili muzycy z Sułowca, zaś skład uzupełniali również chętni z okolicznych miejscowości. Nie była to dochodowa działalność, więc skład często się zmieniał. W związku z tym do gry na każdym instrumencie zawsze byli wyznaczeni następcy. Wszyscy członkowie zespołu uczyli się czytać z nut, wyjątek stanowił Stanisław Rapa, który grał ze słuchu.
Siłę zespołu stanowiła liczba muzyków. Musiało ich być co najmniej dziewięciu, by mogli stanowić orkiestrę. Najczęściej była to grupa 11-12 muzyków: 1 bęben, 2-3 trąbki, 1-2 tenory, 1 klarnet, 1-2 basy, 2 kornety.
Pierwszy okres działalności zespołu przypada na lata stalinowskiego terroru, kampanii tępienia kułaków i domiarów podatkowych dla rolników indywidualnych. Nie był to okres sprzyjający rozwojowi wiejskiej kultury. Pierwszy poważny występ orkiestra zanotowała podczas mszy prymicyjnej ks. Czesława Bartnika ze Źrebiec, w dniu 29 czerwca 1953 roku w kościele w Tworyczowie. W 1959 roku grała również na prymicji Ks. Józefa Krukowskiego (obaj profesorowie z KUL). Po „odwilży” 1956 roku orkiestra miała możliwość legalnego udziału na wszystkich uroczystościach i imprezach na terenie własnej gminy i w okolicznych miejscowościach. Zespół zapewniał oprawę muzyczna podczas obchodów świąt państwowych i lokalnych uroczystości patriotycznych.
Okresem największego rozkwitu orkiestry były lata 60. i początek lat 70. Muzycy z orkiestry obsługiwali także wesela, potańcówki i zabawy. Jan Kulasza, Władysław Borsuk i Bolesław Sosnowski grywali także z orkiestrami dętymi z Deszkowic, Żurawia i Mokregolipia. Orkiestra przez cały okres swojego istnienia nie miała oficjalnej nazwy, jednak przez większość znajomych była nazywana „Zorzą”: od nieba jaśniejącego przed wschodem słońca. Utarło się bowiem powiedzenie, że orkiestra wyjeżdżała na granie i powracała przed wschodem słońca. Było to związane z transportem, jaki był wówczas dostępny: jedynym środkiem transportu były furmanki konne.
Początki lat 80. to zmagania Jana Kulaszy z chorobą płuc, co odbiło się na aktywności zespołu. Leciwi muzycy powoli „wykruszali się”. Zmniejszył się również popyt na tego typu muzykę, popularność zdobywały zespoły dyskotekowe. Jan Kulasza zmarł 22 sierpnia 1985 roku. Pożegnali go żyjący koledzy wraz z orkiestrą z Zaburza. Wszyscy, którzy go znali, zapamiętali jego powiedzenie, które wypowiadał przed wykonaniem każdego utworu: „sioj szlachetnie po pańsku”.
Przez wszystkie lata działalności zespół stanowili następujący muzycy:
1. Jan Kulasza – Kapelmistrz – klarnet (Sułowiec)
2. Jan Gorgol – bęben (Sułowiec)
3. Edward Batorski – tenor (Sułowiec)
4. Stanisław Rapa – trąbka (Sułowiec)
5. Jan Makaj – alt (Sułowiec)
6. Władysław Borsuk – baryton (Sułowiec)
7. Stanisław Marchewka – tenor (Gaj Gruszczański)
8. Jan Krukowski – kornet, trąbka (Tworyczów)
9. Stanisław Kobylas – kornet (Gaj Gruszczański)
10. Bolesław Krukowski – trąbka (Tworyczów)
11. Józef Poźniak – kornet, trąbka (Zakłodzie)
12. Jan Pitura – bas (Sułowiec)
13. Marian Dumała – trąbka (Mokrelipie)
14. Stanisław Batorski – trąbka (Sułowiec)
15. Bolesław Sosnowski – tenor (Sułowiec)
16. Stanisław Wawszczak – kornet, tenor (Sułowiec)
17. Józef Woźnica – alt (Zaporze)
18. Stanisław Bazeli – bęben (Sułowiec)
19. Jan Polski – trąbka (Nowa Wieś)
20. Stanisław Smarkala – trąbka (Zaburze)
21. Adam Batorski – kornet (Mokrelipie)
22. Bolesław Kobylas – alt (Zakłodzie)
23. Mieczysław Krasula – bęben (Zakłodzie)
24. Władysław Pastuszak – tenor (Zakłodzie)
25. Jan Sosnowski – trąbka (Zakłodzie)
26. Jan Matyjaszek – alt (Sułowiec)
27. Stanisław Chołota – bas (Dzielce)
28. Wojciech Dzioch – trąbka (Gaj Gruszczański)
29. Stanisław Kobylas – trąbka, bas (Zakłodzie) – zajmował się również naprawą instrumentów
30. Feliks Mameła – bęben (Sułowiec)
31. Bolesław Błaszczak – tenor (Gruszka Zaporska)
32. Józef Jabłoński – trąbka (Mokrelipie)
33. Adolf Kurek – bas (Zaburze)
34. Jan Wawszczak – bęben (Sułowiec)
35. Zdzisław Dąbek – trąbka (Gruszka Zaporska)
36. Adam Krukowski – skrzypce (Zakłodzie)

Źródła: Relacje Bolesława Sosnowskiego, Stanisława Marchewki, Stanisława Pitury
s. Michała, zbiory Archiwum Państwowego w Zamościu, zbiory własne autora.
 
Opracował: Piotr Szczurek
Piotr Szczurek, „Sioj szlachetnie po pańsku” – Jan Kulasza i orkiestra z Sułowca, [w:] Przy onej dolinie. Zaburze, Radecznica, Roztocze Szczebrzeszyńskie. Muzyka tradycyjna i jej wykonawcy,opracowanie i redakcja Krzysztof Gorczyca, Radecznica – Lublin 2017, s. 60-64.
Copyright 2012-2021 Towarzystwo dla Natury i Człowieka.  
fotografia w nagłówku: Marcin Pietrusza